3 قدم تا رحمت خدا!

 تردید در دلم لانه کرده بود. با خود می گفتم: «مگر چقدر باید برای برآورده شدن حاجتی دعا کرد؟ دیگر ناامید شده بودم. گفتم پیش علی بن موسی الرضا علیه السلام، بروم، شاید مشکلم را برطرف سازد. نزد امام رفتم و گفتم: چند سال است حاجتی دارم و بسیار هم دعا کرده ام، ولی دعایم مستجاب نمی شود. در دلم شک راه یافته است، چه کنم؟

امام، نگاه تندی به من کرد و فرمود: «ای احمد بن محمد! مراقب باش که شیطان بر تو پیروز نشود و تو را از رحمت پروردگارت نا امید نسازد. مگر نمی دانی گاه پروردگار، برآوردن نیاز مۆمن را به تأخیر می اندازد تا او بیشتر به راز و نیاز بپردازد؛ چرا که خداوند بزرگ، گفت و گوی بندگان را با خود دوست دارد. به خدا سوگند! دیر برآورده شدن نیازهای بندگان که از خدای خود چیزی خواسته اند، برای آنان بهتر از زود بر آورده شدن نیازهایشان است. دنیا چه ارزش دارد که مۆمن، برای آن از خدای خود ناامید شود؟! نیکوست که نیایش او در حال آسایش و دوری از مشکلات، همانند نیایش او در سختی ها باشد و اگر (حاجتش) نیز برآورده نشد، سبب ناامیدی او نشود، پس افسرده نشو که دعا در پیشگاه پروردگار بزرگ و بلند مرتبه، بسیار ارزشمند است. (ابوالفضل هادی منش، در قلمرو آفتاب، داستان هایی از سیره اخلاقی پیشوایان معصوم علیهم السلام، صص 12-10 )

این سخن قرآن کریم است به همه‌ی گنهکاران که از رحمت خداوند ناامید نباشند و بازگردند که فرمود: «قُلْ یَاعِبَادِىَ الَّذِینَ أَسْرَفُواْ عَلىَ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُواْ مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ  إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا  إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ [زمر/53] بگو اى بندگانم كه بر نفس خود ستم و اسراف كردید! از رحمت خدا ناامید نشوید كه خدا تمامى گناهان را مى‌‏آمرزد، زیرا او آمرزنده رحیم است‏»، چه دعوت دلنشین و کلام امیدبخشی است از خالق انسان‌ها! زیرا گنهکاران را هم بنده‌ی خود خطاب کرد و وعده داد که خداوند همه‌ی گناهان را می‌بخشد.

و غیر از خداوند، چه کسی است که می‌تواند گناهان را ببخشد (وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللَّه‏ [آل‌عمران/135] و كیست جز خدا كه گناهان را ببخشد؟)

البته این سخن خداوند، دعوت به بازگشت گنهکاران است از گناهان؛ نه تشویق به گناه، زیرا در آیه‌ی بعد می‌فرماید: «وَ أَنِیبُواْ إِلىَ‏ رَبِّكُمْ وَ أَسْلِمُواْ لَهُ مِن قَبْلِ أَن یَأْتِیَكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنصَرُون [زمر/54] و به سوى پروردگارتان باز گردید (و توبه كنید) و تسلیم او شوید پیش از آن كه عذاب به سراغ شما آید و دیگر یارى نشوید».

 هر آنچه هستی باز آ:

ناامیدی از رحمت خداوند، علاوه بر اینکه یکی از گناهان بزرگ است [1]؛ می‌تواند وضعیت انسان خطاکار و گنهکار را بدتر کند به این‌ صورت که به ذهن او می‌آورد که به قول معروف: «آب که از سر گذشت، چه یک وجب چه صد وجب» اما این سخن درستی نیست زیرا هرچه خطا، کمتر باشد، جبران و بازگشت، آسان‌تر است.

و دلیل اینکه ناامیدی از رحمت خداوند، گناه کبیره و در حد کفر است این است که مردمی که ناامید از رحمت خدا هستند، به این معنا ایمان ندارند كه خداوند می‌تواند هر غمى را زایل و هر بلایى را رفع كند. [2]

پس انسان خطاکار، باید هرچه زود‌تر به درگاه الهی بازگردد و ناامید نباشد، و آیه‌ای که ذکر شد (سوره‌ی زمر، آیه:53) طبق بعضی روایات، امید بخش‌ترین آیه در قرآن کریم نسبت به گنهكاران است (روایت از امام علی(علیه‌السلام) است كه: «مَا فِی الْقُرْآنِ آیَةٌ أَوْسَعُ مِنْ "قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ" [3] در قرآن آیه‌ای وسیع‌تر (و امید‌بخش‌‌تر برای گنهکاران) نیست از "قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا..."»)

سه قدم تا رحمت خدا:

از آیات بعد از آیه‌ی مذکور (زمر/53) در‌می‌یابیم که درهای مغفرت و رحمت خداوند، باز است برای همه‌ی گنهکارانی که به خود آمدند و رو به درگاه خداوند آوردند و در برابر فرمانش تسلیم شدند و با عمل نیک، نشان دادند که در بازگشت خود به درگاه خداوند، صادقند و همچنین در‌می‌یابیم که راه رسیدن به رحمت خداوند،‌ سه قدم است:

اول: توبه و پشیمانی از گناه

دوم: تسلیم در برابر فرمان خداوند

قدم سوم:‌ عمل صالح [4] و پیروی از قرآن [5]؛ که بهترین دستوری است که برای بندگان خداوند ‍ ‍ نازل شده است.

معاویه بن وهب مى‏گوید: از امام صادق‏ علیه السلام شنیدم که می ‏فرمود:

«إذا تاب العبد توبة نصوحاً أحبّه اللَّه فستر علیه فی الدنیا والآخرة،

قلت: وکیف ‏یستر علیه؟

قال: ینسی ملکیه ما کتبا علیه من الذنوب، ویوحی إلى جوارحه: اکتمی‏ علیه ذنوبه، ویوحی إلى بقاع الأرض: اکتمی ما کان یعمل علیک من الذنوب، فیلقى اللَّه‏ حین یلقاه ولیس شی‏ء یشهد علیه بشی‏ء من الذنوب».

«اگر بنده‏‌اى توبه خالص کند خداوند او را گرامى داشته و در دنیا و آخرت، گناهانش را بپوشاند.

گفتم: چگونه بر اومى پوشاند؟

فرمود: خداوند فراموشی می‌دهد دو فرشته‌‏اش را از آنچه براى او از گناهان نوشته‌‏اند، و به اعضاى بدنش وحى‏ می‌‏کند که گناهانش را کتمان کنند، و به اطراف زمین وحى می‌کند که مخفى کنید آن ‏گناهانى را که بر روى شما انجام داده است. پس او خدا را ملاقات می‌‏کند در حالی که ‏چیزى نیست که به گناهان او شهادت دهد.» (وسائل الشیعه، ج‏11، باب‏86، ص‏356، حدیث 1. )

یک زنگ هشدار!

پس تا فرصت، باقی است و راه توبه باز است باید گنهکاران، به درگاه الهی بازگردند و در غیر این ‌صورت ممکن است عذاب الهی ناگهان و بی‌خبر آنها را فراگیرد.(چنانکه در آیات 54 و 55 سوره‌ی زمر فرمود [6])

و آخر گناه، « آه » خواهد بود.

پی‌نوشت ها :

[1]. بنابر روایت امام صادق(علیه‌السلام) که فرمود: «الْكَبَائِرُ الْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ الْیَأْسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ وَ الْأَمْنُ مِنْ مَكْرِ اللَّهِ وَ ... «تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، ج‏15، ص324» گناهان كبیره عبارت است از: ناامیدى از رحمت خدا، یأس از لطف خدا، ایمن بودن از مكر خدا، ...»

[2]. ترجمه المیزان،‌ ج11، ص321، ذیل آیه 87 سوره یوسف

[3]. تفسیر نمونه، ج19، ص499 به نقل از تفسیر مجمع‌البیان

[4]. با استفاده از تفسیر نمونه،‌ ج19، ص498 تا 503

[5]. بنابر ترجمه‌ی المیزان، ج17، ص427

[6]. وَ أَنِیبُواْ إِلىَ‏ رَبِّكُمْ وَ أَسْلِمُواْ لَهُ مِن قَبْلِ أَن یَأْتِیَكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ*وَ اتَّبِعُواْ أَحْسَنَ مَا أُنزِلَ إِلَیْكُم مِّن رَّبِّكُم مِّن قَبْلِ أَن یَأْتِیَكُمُ الْعَذَابُ بَغْتَةً وَ أَنتُمْ لَا تَشْعُرُون‏ [زمر/54 و 55] و به سوى پروردگارتان باز گردید (و توبه كنید) و تسلیم او شوید پیش از آن كه عذاب به سراغ شما آید و دیگر یارى نشوید. و از بهترینِ آنچه از پروردگارتان به سوى شما نازل شده است (قرآن) پیروى كنید، پیش از آن كه عذاب ناگهانى به سراغ شما آید در حالى‌كه از آن بى‌خبرید.